"Türk Mizah Basını ve Merzifon" İlk mizah dergisi Diyojen'in ilk resmi "eşek kulaklı Teodor Kasap"

"Türk Mizah Basını ve Merzifon"

1860, Batılı anlamda ilk Türk gazetesi Tercüman-ı Ahval'in yayımlandığı tarihtir. Yine Batı örneği ilk mizah gazetesi DİYOJEN ise bu tarihten tam 10 yıl sonra, 1870'de İstanbul'da okurları ile tanışır. Peki, Trabzon'da basının tarihsel gelişimi nasıldır? Bu gelişme içinde mizah gazetelerimizin durumu nedir? Mizah olgusunun insan yaşamında vazgeçilmez bir yeri olduğu inkâr edilemez. Ciddiyet kadar, mizahın da vazgeçilmezliği anot - katot kutuplar gibidir Biri, diğeri olmadan değer taşımaz da ondan... Ulusal basın içinde mizahımızın tarihsel gelişimini incelerken kaynak azlığı gibi zorlukları aşmak kolay olmadı. Hele bu konu Trabzon için bambaşka güçlükler ve de yokluklarla dolu. Buna karşın yine de bulabildiğimiz kaynaklardan yarına ışık tutabilecek bir dosya hazırlayabildik. Bu noktada özellikle Trabzon basını üzerindeki titiz incelemelerini yıllardır sürdüren Sayın Arslan Pulathaneli'den, dergimizde yayımlanacak bu yazı konusunda ilgi ve yardım gördüğümüzü teşekkürlerimizle bildirmek istiyoruz. Buna karşın yine de eksiklerimiz olabilir. Bunlar, daha sonraki araştırmalarda giderilirse elbette sevinç duyarız. KIYI Mizah Basınımız Ve Trabzon'da Karikatür Hikmet Aksoy Osmanlı Devleti 1839'da ilan ettiği Tanzimat Fermanı ile 'Batılı sistem'e geçerken, yönetimsel ve sosyal alandaki değişimleri de resmen kabul etmiş bulunuyordu. Bu, 'yenilikler'e açılan bir kapı idi o zamanki toplumsal yapı için... Nitekim basın alanında da pek çok yeniliklerin girmesi bekleniyordu açılan bu yeni kapıdan. Osmanlı aydını, halkı uyaracak ve devleti gerekli alanlarda hizmete yöneltecek - batıda örneği çokça olan - fikir gazetelerinin yokluğunu görerek, bu konuda arayış içine girdi. Agâh ve Şinas Efendiler işte bu amaçla 1860 yılında TERCÜMAN-I AHVAL gazetesini kurdular, ilk sayısı 21 Ekim 1860 günü yayımlanan bu gazete, Batıdaki örnekleri gibi görevini yapan ve böylece kamuoyu oluşumuna çalışan ilk örnek oldu basın tarihimizde. Tanzimat devrinin son on yılı içinde basın alanında görülen yeniliklerin bir değişik yönü de mizah gazeteleridir. Diyojen ve diğer örnekler İlk mizah gazetemiz DİYOJEN (1870)kabul edilirse de daha önce bu alanda "TERAKKİ gazetesi 'Letaift Asar' adıyla haftanın Salı ve Cuma günleri mizah eki veriyordu. Yirmi para karşılığında satılan bu mizah ekleri TERAKKİ gazetesi aboneleri için ücretsizdi. Önceleri içeriği çekici olmayan bu mizah ekleri sonraları Batıdaki örnekleri gibi resimlerle mizah yapmaya özen gösterince ilgi toplamaya başladı. 1870'de 'Terakki Eğlence' adıyla ve yeni sıra numarası İle verilmeye başlanan bu mizah ekleri, Cuma günleri büyük boyda resimli; Salı günleri ise daha küçük, resimsiz olarak yayımlandı." 1870 yılında ASIR gazetesi de küçük boyda bir eğlence eki vermeye başladı. Tüm bu gayretler mizah gaze-telerine, başka bir anlatımla siyasi mizah gazetelerinin yayımlanmasına ortam hazırladı. Gerçek anlamda siyasi mizah gazeteciliğimiz 1870'de DİYOJEN'le başlar. Bu gazetenin kapatılmasıyla aynı işlevi 1873'de ÇINGIRAKLI TATAR üstlenir, onun da kapatılması sonucu HAYAL yayımlanır. Teodor Kasap adlı Kayserili bir Rum tarafından yayımlanan Diyojen, aydın çevrelerde ilgiyle karşılanmış, kısa sürede aranan ve okunan bir gazete olmuştu. Diyojen'in başında nükteli yazılarıyla ün salan Âli Bey bulunuyor, ancak tüm yazılar Teodor Kasap'ın denetiminden geçiyordu. Diyojen'i yayımlamadan önce bir süre Fransa'da kalan Teodor Kasap, yurda döndüğünde İstanbul'da Âli Bey, Namık Kemal ve arkadaşlarıyla tanıştı ve onların da önerileriyle Diyojen'i çıkardı. O tarihlerde Osrfıanlı tahtında Abdülazlz bulunuyordu. Diyojen'de çıkan kimi yazılar Sultan'ı çok öfkelendiriyordu. Sonunda 1873 yılında Diyojen'i kapattı ve Teodor Kasap'ı hapse attırdı. Kayseri'den gelen babası Teo-dor'u kefaletle cezaevinden kurtardı. Artık Diyojen'i çıkaramayan Teodor Kasap Fransızcadan çeviriler yapmaya başladı. Moliere'nin 'Evare' adlı piyesini 'Pinti Hamit' adıyla Türkçe'ye uyarladı ve bastırdı. 'Pinti Hamlt' çok beğenildi ve tutuldu. Herkes, eserin adıyla Şehzade Abdulhamit'in kastedildiği inanandaydı. 1876'da Abdulhamit tahta çıkınca Teodor Kasap Avrupa'ya kaçmak zorunda kaldı. Daha sonraları yurda dönünce HAYAL adlı yeni bir mizah gazetesi yayımladı. HAYAL, 4 Ağustos 1876'da "kişileri yerdiği" gerekçesiyle kapatıldı.